Đăng ký nhãn hiệu quốc tế theo hệ thống Madrid: Giải pháp bảo hộ toàn cầu cho doanh nghiệp

Việc bảo hộ nhãn hiệu tại nước ngoài là một nội dung quan trọng trong chiến lược phát triển tài sản sở hữu trí tuệ của doanh nghiệp, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng. Tuy nhiên, do nguyên tắc lãnh thổ trong bảo hộ nhãn hiệu, doanh nghiệp muốn bảo hộ nhãn hiệu tại nhiều quốc gia cần tuân thủ hệ thống pháp luật riêng biệt của từng nước – điều này dẫn đến nhiều khó khăn, phát sinh chi phí và thời gian không cần thiết.

Để tháo gỡ các bất cập đó, hệ thống Madrid – bao gồm Thỏa ước Madrid (1891) và Nghị định thư Madrid (1989) – đã được thiết lập nhằm tạo ra một cơ chế đăng ký nhãn hiệu quốc tế thống nhất, đơn giản và tiết kiệm. Việt Nam chính thức là thành viên của cả hai văn kiện này từ ngày 11/7/2006, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp trong nước mở rộng phạm vi bảo hộ nhãn hiệu ra thị trường quốc tế.

Trong bài viết dưới đây, chúng tôi sẽ phân tích các cơ sở pháp lý điều chỉnh hệ thống Madrid, so sánh sự khác biệt giữa Thỏa ước và Nghị định thư Madrid, đồng thời làm rõ quy trình, điều kiện và lợi ích pháp lý khi thực hiện thủ tục đăng ký nhãn hiệu quốc tế thông qua Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam và Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO).

Hệ thống Madrid là gì?

Hệ thống Madrid là một cơ chế do Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) điều hành, bao gồm hai văn kiện:

• Thỏa ước Madrid (MA – Madrid Agreement)
• Nghị định thư Madrid (MP – Madrid Protocol)

Hệ thống này cho phép thương nhân đăng ký nhãn hiệu tại nhiều quốc gia thành viên (hiện có hơn 130 quốc gia) chỉ bằng một đơn quốc tế duy nhất, nộp tại cơ quan Sở hữu trí tuệ của nước sở tại (ví dụ: Cục Sở hữu trí tuệ Việt Nam).

Ngoài ra, Việt Nam hiện là thành viên của cả Thỏa ước và Nghị định thư, vì vậy các doanh nghiệp, cá nhân tại Việt Nam có thể chọn một trong hai cơ chế này để nộp đơn đăng ký bảo hộ nhãn hiệu quốc tế.

Sự khác biệt giữa Nghị định thư Madrid và Thỏa ước Madrid

Mặc dù cùng thuộc một hệ thống, tuy nhiên hai văn kiện này có sự khác biệt rõ rệt về quy trình, điều kiện và quyền lợi mà doanh nghiệp cần lưu ý khi lựa chọn:

Tiêu chí	Nghị định thư Madrid (MP)	Thỏa ước Madrid (MA)
Cơ sở đăng ký	Đơn đăng ký đã nộp hoặc Văn bằng bảo hộ đã được cấp tại nước sở tại	Phải có Văn bằng bảo hộ (đã được cấp) tại nước sở tại
Ngôn ngữ	Tiếng Anh, tiếng Pháp, hoặc tiếng Tây Ban Nha (Việt Nam sử dụng tiếng Anh và Pháp)	Chỉ tiếng Pháp
Điều kiện nộp đơn	Có thể nộp ngay sau khi nộp đơn đăng ký trong nước	Chỉ được nộp sau khi có Giấy chứng nhận đăng ký trong nước
Thời hạn phản đối từ quốc gia chỉ định	18 tháng (hoặc có thể lâu hơn)	12 tháng
Thời hạn bảo hộ	10 năm, có thể gia hạn nhiều lần	20 năm, có thể gia hạn
Chuyển đổi đơn quốc tế sang đơn quốc gia	Có quy định cho phép chuyển đổi giữ nguyên hiệu lực tại quốc gia chỉ định nếu đơn gốc bị đình chỉ	Không có cơ chế chuyển đổi
Phụ thuộc vào đơn/cơ sở gốc	Không đề cập cụ thể	Bị hủy toàn bộ nếu đơn/cơ sở gốc tại nước sở tại bị mất hiệu lực trong 5 năm
Cách tính phí	Có thể thu phí riêng từng quốc gia hoặc áp dụng mức chung	Tính phí theo quy định chung
Số quốc gia có thể chỉ định Cập nhật mới nhất của Tổ chức SHTT thế giới WIPI đến ngày 06/02/2023	114 quốc gia thành viên	55 quốc gia thành viên

Tầm quan trọng của việc Đăng ký nhãn hiệu quốc tế

Trong xu thế toàn cầu hóa hiện nay, khi các doanh nghiệp không ngừng mở rộng thị trường ra nước ngoài, việc bảo hộ nhãn hiệu ở phạm vi quốc tế trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Một trong những cơ chế hiệu quả và tiết kiệm nhất để thực hiện điều này là thông qua Hệ thống Madrid.

Nguyên tắc lãnh thổ và nhu cầu bảo hộ nhãn hiệu quốc tế

Theo nguyên tắc lãnh thổ (Territorial Principle), nhãn hiệu chỉ được bảo hộ tại quốc gia nơi nó được đăng ký và theo pháp luật của quốc gia đó. Điều này có nghĩa là nếu doanh nghiệp chỉ đăng ký nhãn hiệu tại Việt Nam thì thương hiệu đó không được bảo hộ tại nước ngoài, kể cả khi hoạt động thương mại đã mở rộng ra quốc tế.

Chính vì vậy, để tránh tình trạng nhãn hiệu bị đánh cắp, xâm phạm hoặc sử dụng trái phép tại các thị trường khác, việc đăng ký bảo hộ quốc tế là điều không thể xem nhẹ.

Hệ thống Madrid – Giải pháp đăng ký nhãn hiệu quốc tế hiệu quả

Hệ thống Madrid là cơ chế do Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) điều hành, giúp chủ sở hữu nhãn hiệu có thể đăng ký tại nhiều quốc gia thành viên cùng lúc thông qua một thủ tục thống nhất. Việt Nam là thành viên của cả Thỏa ước Madrid và Nghị định thư Madrid, nên các doanh nghiệp Việt hoàn toàn đủ điều kiện sử dụng hệ thống này.

Lợi ích khi đăng ký nhãn hiệu quốc tế qua hệ thống Madrid

Đăng ký cùng lúc tại nhiều quốc gia với thủ tục đơn giản

Hiện nay, hệ thống Madrid có đến 112 thành viên, bao gồm hơn 128 quốc gia và vùng lãnh thổ, đại diện cho hơn 80% giao dịch thương mại toàn cầu. Khi đăng ký quốc tế, chủ đơn chỉ cần nộp một hồ sơ duy nhất, sử dụng một ngôn ngữ (Anh, Pháp hoặc Tây Ban Nha), thanh toán một khoản phí duy nhất cho Văn phòng quốc tế WIPO. Chủ đơn không cần thuê đại diện pháp lý tại từng quốc gia, không cần nghiên cứu quy định pháp luật của từng nước, nhờ đó tiết kiệm đáng kể thời gian và chi phí.

Quyền ưu tiên theo Công ước Paris

Nếu doanh nghiệp đã nộp đơn đăng ký nhãn hiệu tại Việt Nam (đơn cơ sở), thì trong vòng 06 tháng tiếp theo, doanh nghiệp có thể nộp đơn quốc tế theo hệ thống Madrid và yêu cầu hưởng quyền ưu tiên tại các quốc gia thành viên Công ước Paris. Quyền ưu tiên này bảo vệ tính “ưu tiên thời gian” của nhãn hiệu, ngăn ngừa trường hợp đối thủ đăng ký trước tại thị trường quốc tế.

Mở rộng phạm vi bảo hộ dễ dàng

Sau khi nhãn hiệu đã được đăng ký quốc tế, doanh nghiệp có thể mở rộng thêm các quốc gia chỉ định bất kỳ lúc nào thông qua thủ tục mở rộng bảo hộ (Subsequent Designation), mà không cần nộp lại đơn mới từ đầu.

Gia hạn đăng ký thuận tiện

Hệ thống Madrid cho phép gia hạn đồng loạt cho tất cả các quốc gia chỉ định trong một lần với một khoản phí duy nhất. Điều này khác hoàn toàn với hình thức đăng ký riêng lẻ tại từng nước – vốn yêu cầu theo dõi và gia hạn theo thời hạn khác nhau.

Hình thức đăng ký nhãn hiệu quốc tế theo hệ thống Madrid

Trước đây, Hệ thống Madrid tồn tại dưới hai hình thức pháp lý là:

• Thỏa ước Madrid về đăng ký quốc tế nhãn hiệu (Madrid Agreement); và
• Nghị định thư Madrid về đăng ký quốc tế nhãn hiệu (Madrid Protocol).

Tuy nhiên, kể từ khi Algeria – quốc gia cuối cùng chỉ là thành viên của Thỏa ước Madrid – gia nhập Nghị định thư Madrid vào ngày 31/10/2015, toàn bộ các quốc gia thành viên của hệ thống Madrid hiện nay đều là thành viên của Nghị định thư Madrid.

Ưu tiên áp dụng Nghị định thư Madrid

Theo Điều 9.6 của Thỏa ước Madrid (sửa đổi năm 2007), nếu:

• Nước xuất xứ (Office of Origin) là thành viên của cả Thỏa ước và Nghị định thư Madrid, và
• Quốc gia được chỉ định (Designated Contracting Party) cũng là thành viên của cả hai văn kiện này,

thì Nghị định thư Madrid sẽ được ưu tiên áp dụng.

Trong trường hợp: Quốc gia được chỉ định hoặc nước xuất xứ chỉ là thành viên của Nghị định thư Madrid, thì đơn quốc tế cũng được nộp theo Nghị định thư Madrid.

Như vậy, kể từ sau năm 2015, mọi đơn đăng ký quốc tế đều được xử lý theo Nghị định thư Madrid, bất kể quốc gia nộp đơn hay quốc gia được chỉ định.

Quyết định “đóng băng” Thỏa ước Madrid

Để chính thức hóa sự chuyển đổi hoàn toàn sang Nghị định thư Madrid, ngày 11/10/2016, Hội đồng của Liên minh Madrid đã ra quyết định “đóng băng” (freeze) hiệu lực của các điều khoản gia nhập tại Điều 14.1 và 14.2.a của Thỏa ước Madrid. Một số điểm đáng chú ý từ quyết định này bao gồm:

• Không có quốc gia nào được phép chỉ gia nhập Thỏa ước Madrid; nếu muốn gia nhập, quốc gia đó phải đồng thời gia nhập cả hai văn kiện;
• Các quốc gia đang là thành viên của Nghị định thư Madrid vẫn có thể gia nhập thêm Thỏa ước Madrid vì mục đích tham khảo hoặc đồng bộ;
• Mọi đơn đăng ký nhãn hiệu quốc tế hiện nay đều không thể nộp theo Thỏa ước Madrid;
• Các hoạt động pháp lý liên quan đến Thỏa ước Madrid, bao gồm chỉ định bổ sung (subsequent designation), đều không còn hiệu lực thực hiện.

Đăng ký nhãn hiệu quốc tế không chỉ là chiến lược pháp lý để bảo vệ thương hiệu, mà còn là bước đi cần thiết giúp doanh nghiệp sẵn sàng thâm nhập và phát triển tại thị trường toàn cầu. Với những lợi ích rõ rệt về thủ tục, chi phí, tính linh hoạt và hiệu quả quản lý, hệ thống Madrid là công cụ hữu ích mà mọi doanh nghiệp định hướng quốc tế hóa cần nắm bắt.

Nếu doanh nghiệp của bạn đang chuẩn bị mở rộng thị trường ra nước ngoài, hãy chủ động tìm hiểu và thực hiện đăng ký nhãn hiệu quốc tế ngay từ bây giờ để đảm bảo quyền lợi hợp pháp và gia tăng giá trị thương hiệu trên thị trường toàn cầu.